O drom le xamasqo tradicionalo ʒurʒuvenisko haj o baripen le thanesqo pand-o laćhipen le manuśenqo (GR)

Kadja sar o dologaćio lino katar ol bulgarǎ si pherdo stratoja, o drom maśkar ol panǎ andar o źudeco Ʒiurʒiu si jekh kaj uimiel tut. Si 100 kilometrǎ te ʒas, telǎrindoj paśa e Dunärea, andar e Slobozia, haj agorindoj k-e Komana, paśa e Delta le Neaźlovosqi. Ʒa p-ol droma paněnqe, thana kaj sas maj anglal phure veśa haj arakhesa urme jekhe istoriaqe savi sikavdǎs o purano than vläsćeano.

Vaj ke arakhes e epoka medievalo haj xakǎres e mośtenirǎ otomano, ke ʒanes pa o bulgarǎ save garavde pen kathe vaj ke xakǎres o phandlipen le Vlodoça o Ćepeś, o phiripen si śajutnipen te xas andar ol bukǎ tradicionalo le thanesqe. Ververipen, gogǎqo phurdipen, influence kulturalo haj etniko - savorre si rig andar ol ingredientoja kadale thanesqe śukar - o źudeco Ʒiurʒiu.

Te astaresa o phiripen paśa e Dunärea, k-e porta le girimasqi karing o Balkani, arakhes o dolangaćio. O anav le mariklǎqo avel andar e ćhib xoraxani haj ïnsemnol khuvdo, labirinto, ama vov si andi intǎl o pani katar ol bulgarǎ kaj beśle kathe.   Ol ʒuvlǎ andar e Slobozia ʒanen te kiraven o dologaćio, vaj ke si guglo vaj londo. Haj e lokaliteta maj si la varesave thana popasosqe. Jekh si e maj bari plantacia aroniaqi andar o them.  K-o Bionatec arakhes e pherr kaj kerel bare bukǎ vaś o sastipen, kaj daśtis te pies sukoja but laćhe haj naturalo kerde andar lesθe. Haj vaś o lokhipen le giesqo, aćh k-e Mänäsirea „O Sfïnto Joan Rusul”, o jekhto than andar e Romïnia kerdo vaś jekh sfïnto militaro. 

Kathar areses sigo k-o Ʒiurʒiu, o ilo le thanesqo kaj kidine pen savorre arome, paramićǎ, o nevipen haj e tradicia. P-e faleza si restaurantoja spećifikoça le thanesqo, haj kathar daśtis te ʒas and-ol ekskursie p-e Dunärea. And-o than ćentralo trebul te uśtes and-o Turno Ćeasoça, e emblema le Ʒiurʒiosqi, haj pala kadaja te dikhes ol peravimata le Dizaqe o Mirćea o Phuro. 

Maj dur daśtis te ʒas le bićikletaça p-e ekoruta dunäreano kaś te areses k-o Oinaku pand-ol thana pherde zelenimaça, te aćhes pala kadaja k-o Prundu haj te des maj but vremǎ jekhe popasosqe k-o Heräśti. Kothe ol ʒuvlǎ keren jekh aver marikli but laćhi. Si e spećialiteta le thanesqi - e marikli andar käprica. E käprica si jekh planta, jekh felo spanako veśutno savo arakhel pes but kathe, rig andar ol lulugǎ kaj barǒn save ćajlǒn le manuśen.

Katar e marikli kadaja phandel pes e paramići Le Kheresqi Barrutno andar o Heräśti. Trebul te dikhes vi o Konako le boieresqo Udriśte Nästurel, o maj purano monumento arhitekturaqo ćivilo romïnisko, kerdo sǎ andar barr ćhindo. Dikhǒl pes ke ol butǎrne save avile te keren la palem and-o śeliberś XIX vaś o prinćipo Miloś Obrenovik ande e receta kadale mariklǎqi. Von sas sïrbǎ phenen aver, vaj bulgarǎ, haj mukhle paśa jekh mośia kaj uimiel tut ages, o garavipen le mariklǎqo käpricaqi savǎ kiraven la vi ages ol manuśa andar o Heräśti. Haj te avesa te dikhes o konako, ʒanesa ol paramićǎ kathar, pa e familia le Nästureienqi, o paruvipen le thanesqo le Obrenovikosqo, pa lesqi śukar rromni e Maria, ćhej boierosqi moldoveano savi kerdili e piramni le Kuzasqi haj but aver istorie inkerde and-ol duvara barrutne. Te aresesa paśmilajesθe k-o Heräśti, and-o savato le Lazärosqo, and-o ges kaj si angl-o Kurko le Florienqo, astaresa vi o Festivalo źudeceano le aćarenqo milajesqe, „Mugurelo sälćioaraqo” andar e bar le khangerǎqi, jekh evenimento lośalo haj rangǎrdo, kaj prinʒaresa sǎ e komuniteta haj avesa vi tu lośalo sar si kodola kathar.  

O palutno aćhipen, Komana. Jekh than barvalo haj kaj uimiel tut, savo trebul te avel dikhlo maj but ande kiro phiripen p-o than ʒiurʒiuveano. Kana jekh phiripen andar o Parko Naturalo Komana uimiela tut pand-o jekhutno than, pando barvalipen le naturaqo haj laqo śukaripen verver, avela tut so te phenes le manuśenqe kuć pa o dujto than andar e Romïnia sar biodiversitatǎ pala e Delta le Dunäreaqi. Si 250 kilometrǎ pätrato, kher kaj beśen 141 feloja ćiriklǎ haj 13 feloja maćhe, varesave andar lenθe jekhutne. Vaj ke kames te ʒas ande jekh phiripen, ćajlǒl tut e fotografia, ʒas te dikhes ol rukha but phure vaj te phires le barkaça, o than aćhela ande kiro ilo haj avesa palem kathe. Maj but ke ande kiro phiripen ʒanesa vi e paramići savi phenel ke kathe si o than praxomasqo le Vladosqo Cepeś. 

Andar o parko, o sikavimata ingeren tut k-o Asǎv Patrinǎqo andar o Gav le Butǎrnenqo. Si jekh ansamblo kaj daśtis te ʒas te dikhes jekh tikno haj śukar Atelieri-muzeo vaś ol purane bukǎ le lilesqe haj le tiparosqe. Maj but, daśtis te keres ćak tu patrin, phandlipen lilesqo vaj tiparo manualo. Kadava than si jekh laćhipen vaś ol kidimata ćhavorrenqe vaj bare manuśenqe save thon penqe ges kana te aven kathe. Haj na-i numaj pa e patrin. And-o tikno gav le butǎrnenqo si but atelieroja savenθar daśtis te les rig haj save ingerena tut karing o gi le tradicienqo haj barǎrena ol gogǎ - and-ol kherorre andar kirpićǎ haj pajanta daśtis te dikhes sar khuvel pes e papura, sar keren pen ol pirrǎ, sar khuvel pes k-o räzbojo, e buki le sastreça, e buki k-o asǎv haj but aver. 

Akana ke ʒanes sar sas o ʒivipen k-o gav maj anglal, xa vareso kerdo kothe, k-e Bukätäria o Plaj le Asǎvesqo. Ol rajnǎ save keren xabe si but laćhe haj kiraven laćhimata save pheren e eksperienca. Siguro na bistresa kadava than haj ol manuśa bare ileça save aźukerena tut asajmaça haj tatimaça. 

Haj te na bistras, trebul te beśes maj but k-e Mänästirea Komana. Maj anglal, kathe sas jekh insula and-o maśkar le mlaśtinenqo kaj o Vlad Cepeś kerdǎs jekh mänästirea panʒe śeliberśença maj anglal. E paramići phenel ke kathe sas praxosardo lesqo trupo haj o śero sas bićhaldo le otomanenqe. Ages na maj arakhes e mänästirea purani kaśtukani savi na maj na-i, ama daśtis te dikhes e mänästirea and-o stilo brïnkovenisko savi nakhlǎs pande maj but momentoja phare haj sas xastravdi de fiesavi data. Ol kälugärea sikavena tuqe o baro Mausoleo le Erojenqo pele and-o Jekhto Lumǎqo Maripen and-ol marimata katar o Neaźlov, vazdino katar o astaripen le Thagarnǎθar Maria. Kothe si ol kokale maj but de 800 soldacenqe verver etnienqe, but biprinʒarde.  Pala kadaja daśtis te dikhes e kolekcia muzealo le mänästirǎqi kerdi andar  ikoane purane, ol statuie momesqe le xulajesqe le Themesqo Romïnisko, harte, bukǎ andar ol khera kathar, khangerikane vaj militaro haj but aver.

Ol phirtune si aźukerde savorri vremǎ k-e mänästirea xamatenca verver. Von labǎren numaj bukǎ naturalo haj khuven aćara xamasqe purane varesavença neve. K-e Mänästirea Komana siguro ćajlǎresa kiro muj le xamatenca peskärisko but laćhe, vaj sarmale and-o dudum, o givećio kälugärisko, e zumi maćhesqi haj but aver xamata saven na bistresa len.

Ol recete vläsćeano si len jekh aver laćhipen savo khuvel pes le thanença maśkar ol panǎ kaj thavden. O drom xamasqo tradicionalo ʒiurʒiuveano aźukerel tut vi tut te arakhes bi te sigǎres, vaś ke kathe o ćarro si pherdo laćhimata, ama vi pherdo istoriaça.