O ansamblo la khangerăqo „o Sutipen le Devlesqe Dajorrăqo” Hiliśeu-Kriśan

O ansamblo la khangerǎqo kaj bućhol „o Sutipen le Devlesqe Dajorrǎqo” andar o Hiliśeu-Kriśan si jekh andar ol maj śukar vazdimata andar e Moldova, kaj brakhǎrel ol veśa la Hercaqe. E khangeri ortodokso elementojença arhitekturalo katoliko inkerel vi ages e jekhutni forma, vi ke si kerdi andar kaśt tejosqo kovlorro.

Vazdini p-o than jekhe purane skitosqo dajorrenqo, o vazdipen dikhǒl dural. Vi ke na si barikani sar ol bare katedrale, sikadǒn angla tuθe, sar ol but purane temploja, jekh śiro statujença jekhune and-e Romïnia. Savorre si ćhinde and-o barr, and-o baripen naturalo, haj si ćhute p-o koronamento le andrune zidosqo. And-o maśkar si o Iisus maśkar duj phakhale, inkerindoj o phuvǎqo globo ande jekh vast, haj kolavre vasteça dindoj laćho lav. Paśa Lesθe si ol deśuduj Apostolǎ ćhute and-ol śopnǎ.

Kodova kaj kerdǎs o vazdipen la khangerǎqo, and-o berś 1802, si jekh bojeri kaj kamelas e arta kreśtino, o Vasile Kurt. Andar lesqo konako ći maj aćhilǎs feri jekh xaing, so maj sas rimosardile, ama e khangeri inkerel pes zorales vi ages.

Anda laqo jekhunipen haj laqo ʒivipen, trebal te dikhen la! Sa kadja vi anda laqo garuvipen, ol barvalimata haj e istoria kaj si inkǎl ol duvara.

---

Xarno istoriko rodinipen

And-o berś 1802, o Vasile Kurt dǎs vast kaj te kerel pes kadaja khangeri  anda ol thanesqe manuśa. Maj and-o berś 1859, e Ana Kurt astarel te kerel jekh  klopotnica, kaj sikavel pes ke si jekh but śukar monumento arhitekturalo. Kadava si kerdo andar deśutrin statuji le deśuduje Apostolença, kaj si paśal o Xastrajitori Iisus Hristos. Kana sas agorisardo o vazdipen si xramosardo o berś „1902, maj 21”, sas arakhlo tala maj but lulugǎne ćhinimata opral o girimasqo udar. 

---

Barvalimata but kuć

And-o naoso si jekh tikno amvono, but śukar xurǎvdo haj śukarǎrdo ikoanença, kaj ingerel amen karing ol purane berśa jekhe lumǎqe ande savenθe e etiketa haj o laćho gusto sas ʒivimasqe sikavimata.

E katapetǎsma la khangerǎqi si kerdi andar kaśt tejosqo haj si kerdi andar 7 rïndoja ikoanenqe. Kadala si ćhute ande ćilindriko koloane bazaça haj kapiteloça śukar ankalavde ćhinimatença veʒetalo, ranika, patrǎ haj drakha, savorre dine sumnakajeça. Ol ikoane le somnalenqe si piktime and-o stilo bizantino.

P-e ikoana le Devlesqe Dajorrǎqi ćhuti and-o rup si jekh xramosaripen and-e opruni rig: "o Sutipen le Prǎ Somnale Ćhajorrǎça kaj biandilǎs le Devles", haj and-e teluni rig: "Kadaja Somnal Ikoana kerdǎs pes katar ol manuśa le Devlesqe o Alezandru, e Anika haj lenqo ćhav, o Ʒorʒe, e familia Kurt, o berś 1857, martie 11 ges".

And-o inventaro la khangerǎqo maj inkeren pen lila andar o kulturalo themutno barvalipen, sar si: e Biblia, Evangelii, Pentikostoriono, Triodiono, ol Ʒivimata le Somnalenqe, Tipikono vaj Psaltirǎ.